Robin Denselow - Müzik Bittiği Zaman: Politik Popun Öyküsü

Metnin editörü Pete Townshend, bu bile heyecanlanmak için başlı başına sebep. Townshend, The Who'nun gitaristi, Ace Frehley'den Eddie Vedder'a kadar pek çok müzisyenin taptığı adam. Çocuk pornosu skandalından sosyal sorumluluk projelerine kadar pek çok mevzuya adını karıştırması adamı nereye koyacağımızı muğlaklaştırıyor ama müzikal bir deha olduğu malum. Muhtemelen kendisinin yardımıyla Denselow birçok müzisyenle görüşebilmiş ve ortaya şahane bir inceleme çıkarmış, yoksa müzisyenlerle görüşme ayarlamak gerçekten zor, müzik dışında konuşmayı da pek sevmiyorlar. 

"Giriş" bölümü Bob Marley'nin cenazesiyle açılıyor, Denselow'a göre Jamaika'nın başkenti Kingston'daki törende, Marley'nin ölümünden beş ay önceki John Lennon'ın ölümünden sonra oluşmayan atmosfer oluşmuş ki Lennon öldüğü zaman saygıdan ötürü dükkanlar açılmamış o gün. Marley'nin insanları gurur duyuyorlarmış, büyük sanatçı getto ruhunu hiç kaybetmediği için. Parlamentoda saygıyla anılmış, Kingston çeteleri arasındaki savaşı bitirdiği için. Bu çok ilginç bir olay, Marley'nin hem politik hem de politik olmayan yönünü ortaya koyduğu için. Adam tehdit ediliyor, kolluk kuvvetleri can güvenliğini sağlayamayacağını söylüyor ama Marley yine de sahneye çıkıyor, şarkılarını çalıp söylüyor ve herkes delice dans ederken çete savaşlarının bitmesi yönünde konuşmalar yapıyor, amacına ulaşıp çete liderlerini barıştırıyor. Muazzam bir şey, bizde çok çok başarısız bir örneğini Megri Megri Vakası'nda görmüştük. Neyse, tören sırasında Marley'nin grubu The Wailers ve eşi Rita tabutun yanındaki sahnede dans ederek şarkılar söylemişler. Akın edilmiş resmen, tören çok kalabalıkmış. İyi bir müzisyenin ölümünden çok daha ötesi var, Marley toplumsal sorunlara elinden geldiğince eğilerek dünyayı insanlar için daha iyi bir yer haline getirmeye çalışmış. "Reggae Britanya'da, punk'ın vahşi bir tarz ve odaksız bir isyandan, İngiliz müzisyenlerinin altmışlarda bile sahip olmadıkları bir politik uyanıklığa yönelmelerine öncülük eden bir forma dönüştürülmesine katkıda bulunan Irkçılığa Karşı Rock (Rock Against Racism-RAR) hareketine ilham kaynağı oldu. Bu da, seksenlerin Thatcher karşıtı kampanyalarına ve bir siyasi parti için (Marley'nin de bir kez yaptığı gibi) kampanya düzenleyen politik bir pop grubu olan Red Wedge'e öncülük etti." (s. 7) Marley'nin ve şürekasının Haile Selasse sevgisi, Rastafari'nin ardından yayılan "dünya zenci olsun" ideolojisi eleştirilmeye açık ama Denselow protestlik üzerinden gittiği için pek dokunmuyor bu meseleye. Stevie Wonder'a geçiyoruz sonra, Marley'yle birlikte protest şarkılar söyleyen Wonder Martin Luther King Günü'nün yaygınlaşması için kampanya yürütüyor ve konserler veriyor, 1982'de Gil Scott-Heron ve Diana Ross gibi müzisyenlerle birlikte 50 bin kişilik topluluğa hitap ederek "bitmemiş bir senfoni ile ilgili çalışmak ve dayanışma için prova yapmak" amacıyla bir güne ihtiyaçlarının olduğunu söylüyor. Siyahların kazanımlarının yanına bu kazanımları kutlamak için özel bir gün de ekleniyor böylece. Reagan'ın yaptığı kesintilere güzel bir cevap oluyor bu aynı zamanda. Metinde bu tür eylemler, protestolar var, bir sürü. Sanatçının konumu, politik görüşü gibi pek çok mesele ilginç örneklerle irdeleniyor. Bence en iyi açıklamayı Peter Gabriel yapmış, kısa ve net: "'Müzik duyarlılık yaratabilir ve insanların politik tercihlere sahip olması, değişimi destekleyen okyanusa katılan birkaç damla daha anlamına gelir. Ama müzisyenleri politik görevlerde görmek istemem. İkinci sınıf bir aktörün başkanlığı yeterince berbattı!'" (s. 10) 

"Uğursuz İşaret Altında Doğuş" bölümü. "Rock'n'roll baştan beri politik miydi? Kelimenin en geniş anlamıyla evet; müzisyenlerin asla böyle düşünmemelerine ve ellilerin dinleyici kitlesinin politik ve toplumsal değişim için mücadele etme konusunda, 'sessiz kuşak' diye adlandırılacak denli kayıtsız olmasına karşın. Onların tek istediği eğlenmekti." (s. 13) Kökenler incelenirken Elvis Presley'nin yeniliğinin getirdiği isyan duygusundan, dönemin toplumsal çalkantılarından yola çıkılıyor. Güneyli ırkçılar bu yeni müziği "şeytani zenci müziğinin beyaz gençliğin hayatına sızması" olarak görüp lanetliyor, sevenleri zaten sallanıp yuvarlanıyor ama sanatçılar neye yol açtıklarını, ne yaptıklarını bilmiyorlar gerçekten de, müziğe ideolojik açıdan yaklaşmıyorlar. Elvis'in askere çağrılıp 1958'de postalları giymesine şöyle yaklaşıyor Lennon: "Elvis orduya katıldığı gün ölmüştü." Pek suya sabuna dokunmamış açıkçası, siyahi isyanla kendi isyanını hiçbir zaman birleştirmemiş, Vietnam zamanında rock dünyası kenetlenip protest eylemlere giriştiği zaman bu "Güneyli çocuk" şaşkın şaşkın bakakalmış. "Tüm zamanların bu en büyük beyaz rock'n'roll'cusu asilerle birleşeceğine Başkan Nixon'a saygılarını sunmak üzere tırısa geçti." (s. 15) Bill Haley de benzer bir çizgide ilerleyerek sadece sanata hizmet etmiş, zamanın suskunlarına katılarak örtülü olarak Nixon ve tayfasının yanında yer almış. Chuck Berry bahsi de geçiyor bir yerde, çoğunlukla kızlar, arabalar ve başarıdan söz eden, iyimser şarkılar yazmış ve Denselow'a göre "tam anlamıyla Amerikalılara özgü bir tutum" sergilemiş. Brecht ve Eisler meselesi de bu bağlamda mutlaka okunmalı, bu ikisinin büyüklüğünü ve sanatçılıklarının değerini anlayabilmek için giriştikleri eylemler, çatıştıkları komiteler etraflıca anlatılmış. Adamlar kişiliklerinden, fikirlerinden zerre ödün vermemişler, çok saygı duyulası. Nazilerden kaçan solcu müzisyenlerle baş edemeyen ABD kendi asilerine karşı daha acımasız davranmış, hedefte Pete Seeger, Woody Guthrie, kısmen Bob Dylan ve Billy Bragg gibi ünlü singer-songwriter tayfası var. Bob Dylan hariç geri kalanların 1930'lardan itibaren gördükleri baskılar, maruz kaldıkları komite dehşeti başlı başına bir metin konusu olabilir, anti-komünist dalganın en güçlü olduğu ellili yıllarda on yıllık hapis tehditleriyle uğraştıkları için tamamen politik kanada çekilerek müzik yapmışlar ve mücadelelerini sürdürmüşler. İngiltere'deki muadilleri de daha az coşkulu olmak üzere ellerinden geleni yapmışlar açıkçası o yıllarda, Ewan MacColl gibi sanatçılar seslerini çıkartmışlar ve apartheid karşıtı politikaları desteklemişler, plak şirketleri eserlerini sansürlemiş, bir sürü şey. 

İlerleyen bölümlerde 1950'lerden 90'lara kadar müzikopolitik ortamdan sanatçıların toplumsal eylemlerine kadar pek çok hadiseye yer verilmiş, ben çok önemlilerinden birini, diğerlerine göre biraz daha magazinel olanını alıp bitireyim. Guthrie hastanede yatarken Bob Dylan ziyarete geliyor, bir nevi devir teslim töreni gibi görülebilir bu, tabii kısa bir süre sonra Dylan ciddi protestoların nesnesi haline gelecek, bazıları davayı sattığını haykıracak, bir sürü tantana çıkacak. Dylan kimliklere sığmayan bir adam, ne zaman kendisine bir paye biçildiğini görse topukluyor adam. JFK'nin öldürülmesinden kısa bir süre sonra önemli bir komite tarafından çağrılıyor Dylan, sivil haklar kampanyasına katılımıyla ilgili bir ödül alacak. Adam gidiyor, karşısında bir dünya dinozoru görünce dünyanın yaşlılara ait olmadığını söylüyor. Üstüne JFK'yi öldüren Oswald'da kendinden bir parça gördüğünü söylüyor falan, sahneden iniyor ve salonu terk ediyor. Sonradan bir mektup yolluyor komiteye, ne söylemeye çalıştığını mektupta anlatmaya uğraşıyor ama beceremiyor da. Gerisini alıntılayayım: "Yirmi üç yıl sonra Dylan'ı iyi tanıyan (ismini vermeyeceğime söz verdiğim) çok ünlü bir müzisyen şunu söylemek zorunda kalacaktı: 'Bob Dylan'ı değerlendirmenin en iyi yolu, müziğini değerlendirmektir, çünkü o orada güçlüdür. Birey olarak zayıftır ama kimse bunu bilmez. Ve şarkılarına gelince, en büyük sorunu her zaman 'siz' dediğini - ama asla 'biz' demediğini anlayamamış olmasıdır. Bu en büyük problemidir. Her zaman insanlara vaaz verir ve asla kendisini onların içine katmaz, şarkılarının rahatsız edici olmasının nedeni de budur.'" (s. 65) Bunu diyen kim acaba? Baez?

Live Aid, Sting, Bono, Van Zandt, Paul Simon'ın dingilliği, müzik dünyasının yediği herzeler ve insanlık için yaptıkları, otuz iki kısım tekmili birden burada. Sevdikleri sanatçıların karnesini görmek isteyenler için birebir.